België screent buitenlandse investeringen in belangrijke bedrijven. Dat meldt minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). We screenen op alle mogelijke veiligheidsrisico's, zoals Chinese investeringen in onze strategische sectoren.
De topmensen van de Staatsveiligheid ontwijken de schijnwerpers. Maar in het najaar van vorig jaar gaf Peter Lanssens, de directeur van de 'analysedienst' van onze binnenlandse inlichtingendienst, een lezing voor studenten van de Vrije Universiteit Brussel. Een van de opmerkelijke bedreigingen waarvoor hij waarschuwde, waren buitenlandse investeringen. 'Een gevolg van de huidige Covid 19-pandemie en vooral de economische nasleep ervan, is dat andere landen, zoals China, op zoek zijn naar strategische overnames van worstelende bedrijven (voor hun voortbestaan, red.). Vooral in de hightech industrie kunnen zich kansen voordoen om een land zijn strategische positie te versterken en zich op de Europese markt te vestigen.'
Van Quickenborne kondigt nu aan dat ons land buitenlandse investeringen gaat screenen. Ook de staatsveiligheid zal hierbij een rol spelen. 'Binnen de Federale Overheidsdienst Economie wordt een 'screeningcommissie investeringen' opgericht', zegt de minister tegen De Tijd. Hiervoor werkt hij samen met de minister van Economie Pierre-Yves Dermagne (PS). 'Staatsveiligheid zal een van de actoren zijn in het screeningmechanisme. Want het spreekt voor zich dat bijvoorbeeld Chinese investeringsaanvragen, zeker in onze strategische sectoren, nauw worden onderzocht op banden met de Chinese overheid of inlichtingendiensten.'
Reeds 13 Europese lidstaten screenen buitenlandse investeringen, waaronder onze buurlanden Frankrijk, Duitsland en Nederland, maar hoe zal het Belgische screeningmechanisme werken? Van Quickenborne: 'Het doel is om onze vitale infrastructuren te beschermen, ook op het gebied van energie, transport, gezondheid, communicatie en defensie. Buitenlandse investeerders die de zeggenschap in een bedrijf willen overnemen en daarmee meer dan 25 procent van de stemrechten verwerven, zijn verplicht zich aan te melden bij de investeringsscreeningcommissie.'
'Tijdens de screening komen alle mogelijke veiligheidsrisico's nader aan de orde. De commissie kan advies krijgen van verschillende veiligheidsdiensten, zoals de Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV. De commissie houdt alleen rekening met veiligheidsoverwegingen. Het zal elk element dat verband houdt met economische wenselijkheid buiten beschouwing laten. Ook is er altijd een open dialoog met investeerders. Indien een investering mogelijk schade aan de openbare orde en veiligheid kan veroorzaken, wordt bekeken of maatregelen nodig zijn om dat risico te minimaliseren, zonder de investering te verbieden. Een verbod is dus slechts een laatste redmiddel.'
'De screeningscommissie zal bestaan uit zeven vaste vertegenwoordigers van de federale overheidsdiensten Economie, Financiën, Buitenlandse Zaken, Mobiliteit, Defensie, Energie en Volksgezondheid. Er zullen ook twee vertegenwoordigers zijn van de regio waar de investering wordt gepland.' Dat laatste was ook een vereiste van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), het overleg- en adviesorgaan van de Vlaamse sociale partners. In mei drong hij aan op de noodzaak van screening, maar de SERV wilde dat Vlaanderen volledig betrokken zou worden bij het Belgische screeningmechanisme.
'Op Europees niveau is onlangs een regeling voor zo'n screeningmechanisme uitgewerkt', zegt Van Quickenborne. Hij verwijst naar een Europese verordening van maart 2019. Die verplichtte lidstaten niet om een screening voor buitenlandse investeringen in te voeren, maar gaf de lidstaten wel een kader om een nationaal screeningmechanisme op te zetten.
Zo moeten de screenings bedoeld zijn om de Europese veiligheid, openbare orde en strategische belangen te beschermen. Hierbij kan onder meer rekening worden gehouden met de gevolgen van een buitenlandse investering op vitale infrastructuur, technologieën, energie of grondstoffen en toegang tot allerlei gevoelige informatie. Ook de greep van een buitenlandse overheid op een buitenlandse investeerder kan een belangrijke reden voor screening zijn, evenals de mogelijke betrokkenheid van de investeerder bij illegale activiteiten.
Ook is het van belang dat de Europese lidstaten informatie met elkaar delen over buitenlandse investeringen. Omdat er nog te weinig inzicht is in Chinese investeringen in de EU en de bijbehorende risico's en kansen, waarschuwde de Europese Rekenkamer eind vorig jaar. Van Quickenborne: 'De landen van de Europese Unie gaan daarom ook samenwerken om investeringen van buiten de EU beter op elkaar af te stemmen, om te kijken of die wenselijk zijn.'